Biriken, Unplugged, Hafıza ve İnşaat İşçileri

Yıldız Öztürk

(Bu yazı ilk kez Yeni E. Dergisi’nin (Eylül 2018) web sitesinde yer almıştır. Yazıya buradan da ulaşabilirsiniz.)

Melis Tezkan ve Okan Urun’dan oluşan biriken, kişisel hafızalarını ve gündelik deneyimlerini bugüne ait toplumsal meseleler etrafında örerek 2006’dan bu yana izleyiciye aktaran bir sanat topluluğu. Biriken‘in son işi Unplugged Çelenk Bafra’nın küratörlüğünü üstlendiği Mektep Meydan Galatasaray[1] sergisi kapsamında 14 Eylül’den beri Pera Müzesi’nde sergileniyor.

Unplugged, otomobil formunda sönüp şişen siyah renkli bir balona, ’90’ların eşlik ettiği deforme edilen bir melodi ve sanatçıların bu yerleştirmeye dahil olarak bir kaç kez tekrarlayacağı performanstan oluşuyor. Otomobilin nefes alıp veren canlılığı ve ritmi sayesinde biriken aslında sergi boyunca görünmez bir birliktelikle izleyicilere temas ediyor; izleyicilerin ’90’lara giden kişisel yolculuklarında yanlarında duruyor. Bu yolculuk sırasında yaşları ve kültürel sermayeleri yakın olanlar, ’90’ları aşağı yukarı benzer duygusal ve düşünsel birikimlerle hafızalarında yeniden canlandırırken, muhtemelen umut ve hayal kırıklığı arasında salınıyorlar. Umut ve hayal kırıklıklarını, performans sırasında okunan yazık olan bazı şeylerin listesi‘nde de görmek mümkün. Metin sanatçıların Galatasaray Lisesi ve çevresinde geçen öğrencilik yıllarındaki pratiklerini, toplumsal hafızanın çok katmanlı yapısıyla birlikte okumaya açarken hem kişisel hem de toplumsal zafer ve yenilgilerden de söz ediyor.

Biriken, gözlerimizi Türkiye’nin ’90’lı yıllarına çevirirken MTV’den Arafat’a, beyaz Toroslar’dan “tüplü” televizyona, Levi’s 501’den unplugged’a uzanan toplumsal atmosferi bize yeniden hatırlatıyor. Diğer yandan tarihin bu kesitine bakarken yaşanılanların donup kalan iyi ya da kötü hatıralardan ibaret olmadığını; sınıf, cinsiyet, etnisite bağlamındaki ayrımcılıkların ve en temel insan haklarını içeren meselelerin yakıcı bir şekilde güncelliğini koruduğunu da gösteriyor. Bu nedenle ’90’larda birikenlerin farklı formlar aracılığıyla 2018’e aktarıldığını söyleyebiliriz. Dolayısıyla da Susurluk kazası ve beyaz Toroslar’la özdeşleştirebileceğimiz, nefes alıp veren, malzemesi hafif anımsattıkları ağır balon otomobille somutlaşan ’90’lar Türkiye’si ile günümüz arasında süreklilik kurabilmemiz mümkün görünüyor. Bu hafıza her türlü iktidarın hegemonya tesisinde ve tarafların süregelen mücadelelerinde, bozulup yeniden kurulan süreçler içinde daima taze ve canlı. 14 Eylül’de biriken‘in performansını deneyimlediğimiz sırada İstanbul’da yapımı süren 3. havalimanında çalışan binlerce işçinin çalışma koşullarının iyileştirilmesi talebiyle gerçekleştirdikleri eylemler devam ediyordu. İnşaat İşçileri Sendikası imzasıyla 15 maddelik talepler metni sosyal medyada dolaşıma girdiğinde, metinde yer alan maddelerin birer talep olarak gündeme gelmesinden dolayı utanmamak, öfkelenmemek ve isyan etmemek olası değildi. Metin, insanca yaşamanın ve çalışmanın asgari düzeyde ifade edildiği bir yazıydı. Yazık olan bazı şeylerin listesi gibi bu liste de sade ve sarsıcı bir etkiye sahipti.  Listelerin içerik ve yazılma amaçlarının çok farklı olmasına, farklı mekânlarda yazılıp farklı mekânlarda kamuyla paylaşılmasına rağmen performe edilme biçimleri, gerçekle olan bağları sanat / hayat birlikteliğinin göstergesi şeklinde okunabilir. Bu yüzden de iki farklı listeyi aynı günde görmek oldukça heyecan vericiydi.

Unplugged‘ı şu an içinde bulunduğumuz tarihin geriye dönüşler ve geleceğe gidişlerle oluştuğunu deneyimlemek; kişisel hafızalarımızdaki ’90’lar parçalarını kolektif belleğin imajlarıyla tamamlamaya çalışmak, “bu yaşadıklarımızın ‘hâlâ’ nasıl mümkün olduğun[u]”[2] anlayabilmek için görmenizi, üzerine düşünmenizi öneririm. Sahi siz “Kurt Cobain’in öldüğünü duyduğunuzda ne yapıyordunuz?”[3]

Unplugged performansına katılamayanlar, 18 Eylül 2018 Salı günü 19.00’da düzenlenecek sergi turunun hemen öncesinde gerçekleştirilecek olan performansa katılabilirler.

---

[1] 25 Kasım 2018’e kadar devam edecek olan Mektep Meydan Galatasaray sergisinde yer alan diğer sanatçılar ve işleri şu şekildedir: Elvan Alpay, İsimsiz; Hera Büyüktaşçıyan, Gül Bahçesinin Ardı; Antonio Cosentino, Etrafında; Burak Delier ve GSL Tiyatro Topluluğu, Zil: Gelmekte Olan Bir Okuldan Sahneler; Hasan Deniz, Duvar; Cemal Emdem, Ağaçlı Yol; Barış Göktürk, Cumartesi; Ali Kazma, Okul; Vahit Tuna, Duyma Biçimleri.

[2] Walter Benjanmin, Son Bakışta Aşk, çev. Nurdan Gürbilek. Metis Yayınları (İstanbul: 2001), 43. 

[3] Biriken, Unplugged, 2018.